Mỗi độ xuân về, câu nói quen thuộc “Mùng 1 Tết cha, mùng 2 Tết mẹ, mùng 3 Tết thầy” vang lên mỗi khi xuân về, nhưng không phải ai cũng hiểu hết tầng ý nghĩa mà câu tục ngữ gửi gắm.
Vì sao lại nói “ Mùng 1 Tết cha, mùng 2 Tết mẹ, mùng 3 Tết thầy”?
Theo các chuyên gia văn hóa, trong sách xưa, đặc biệt là sách “Câu cửa miệng” của Tác giả Trần Duy Vôn chỉ có nói: “Mồng một Tết cha, mồng ba Tết thầy”, với ý nghĩa mồng một và mồng hai là ngày con cháu báo hiếu cha mẹ, mùng ba là ngày tri ân thầy dạy dỗ. Không hề xuất hiện quan niệm “mồng hai Tết mẹ”.
Giả thuyết chia Tết theo ngày: mồng một Tết cha, mồng hai Tết mẹ gần như không được chấp nhận vì cha và mẹ đều là đấng sinh thành, khó thể phân chia như vậy. Một số người cố gắng lý giải theo hướng: mồng một thăm nhà nội, mùng hai thăm nhà ngoại. Cách hiểu này dần trở nên phổ biến và hình thành thói quen mới trong đời sống hiện đại.
Tuy nhiên, xét về bản chất, câu “mồng một Tết cha, mồng hai Tết mẹ, mùng ba Tết thầy” được cho là lối nói dân gian được kéo vần cho thuận miệng. Dù vậy, cách ứng xử trong câu tục ngữ vẫn mang giá trị: Tết là dịp để tưởng nhớ tổ tiên, phụng dưỡng cha mẹ và tri ân thầy cô.
Riêng “mồng ba Tết thầy” xuất phát từ truyền thống tôn sư trọng đạo của người Việt. Sau khi chúc Tết gia đình, người xưa thường đến thăm thầy cũ vào mùng 3, gửi lời chúc sức khỏe và bày tỏ lòng biết ơn.
=> Xem ngay: Những câu chúc Tết hay, ý nghĩa
Ý nghĩa: Mùng 1 Tết cha
Theo quan niệm xưa, ngày mùng 1 là ngày đầu tiên trong năm mới, tượng trưng cho sự khởi đầu của năm mới. Vì vậy, câu nói “mùng 1 Tết cha” chính là có ý nhắc nhở hướng về nguồn cội, cúng bái tổ tiên trước sau đó là thăm hỏi gia đình bên nội, cha mẹ; con cháu chúc Tết và nhận lì xì mừng tuổi đầu năm, cả gia đình sẽ cùng nhau ăn bữa cơm đầu năm, vừa trò chuyện vui vẻ.
Trong sách Việt Nam phong tục (1915), cụ Phan Kế Bính viết về mồng một Tết như sau: “Cúng gia tiên xong thì con cháu ra mừng tuổi ông bà cha mẹ, lạy hai lạy. Ông bà cha mẹ mừng cho con cháu mỗi đứa một vài xu hoặc một vài hào, gọi là tiền mừng tuổi”.
Ngày nay, truyền thống này vẫn được giữ gìn. Sáng mùng 1 Tết, con cháu thường dậy sớm, mặc quần áo đẹp, chuẩn bị mâm lễ với mứt bánh, ngũ quả, bánh chưng, bánh tét… rồi đi chúc Tết họ hàng bên nội. Người cha cũng dành lì xì cho con cháu, kèm lời chúc học giỏi, mạnh khỏe và gặp nhiều may mắn trong cuộc sống.
=> Tham khảo ngay:
- 20 Món Quà Tết cho bố mẹ thiết thực, ý nghĩa dịp Tết
- 20 Món Quà Tết cho bố mẹ chồng lấy lòng và “ghi điểm” 10
Ý nghĩa câu nói: Mùng 2 Tết mẹ
Sau khi thăm hỏi chúc Tết gia đình, họ hàng bên nội thì đến đến mùng 2 sẽ là bên ngoại. Những nghi thức cũng tương tự như ngày mùng 1 bên nhà nội. Con cháu chúc tụng ông bà cha mẹ và ông bà cha mẹ mừng tuổi con cháu bằng những đồng tiền mới bọc trong giấy hồng điều tượng trưng.
Sau những nghi thức vừa trang trọng vừa đầm ấm thân tình như thế, ông bà cha mẹ con cháu thường tổ chức ăn cỗ Tết đông vui. Nếp sống đẹp ngày Tết thể hiện sự tri ân của con cháu với ông bà cha mẹ hai bên ngoại, cái gốc sinh thành và giáo dưỡng mình nên người.
=> Xem thêm chi tiết:
- 75+ lời chúc Tết bố mẹ ấm áp, đầy yêu thương
- 15+ Món quà biếu bố mẹ vợ tinh tế, ghi điểm tuyệt đối
Giải nghĩa câu: Mùng 3 Tết thầy
Ngày xưa thầy đồ dạy học là những người học trước thông chữ hoặc đỗ đạt dạy cho người học sau. Học trò muốn học thì kiếm buồng cau xin nhập môn và lạy thầy hai lạy. Đủ học trò, thầy chọn ngày tế thánh rồi mở lớp. Học hết chữ thầy này, nếu muốn theo đòi bút nghiên, trò lại tìm thầy nhiều chữ hơn để học lên.
Thu nhập của các thầy đồ là quà cáp của phụ huynh. Có sách xưa đã viết, lúc học có năm ngày Tết, như Tết Nguyên đán, Tết thanh minh, Tết đoan dương, Tết Trung thu, mùa nào thức ấy, hoặc cặp gà thúng gạo, hoặc đường mứt bánh trái, hoặc dăm ba quan tiền, tùy điều kiện mà đem đến lễ thầy.
Đạo lý thầy trò ngày xưa rất trọng, thầy được coi trọng như cha. Nhà thầy có việc hiếu hỉ, thì trò thông qua trưởng tràng, giám tràng (cán bộ lớp), chăm lo như việc của chính nhà mình. Khi thầy quy tiên, học trò cũng để tang ba năm, có điều không phải tang phục, tang chế đầy đủ. Để tang trong bụng gọi là tâm tang. Học trò thành đạt thường giúp đỡ thầy trong cuộc sống. Nhà thầy không có con trai nối dõi cúng tế thì trò phải cúng tế cho đến hết đời mình. Người xưa chọn “mùng ba Tết thầy” là theo cái đạo nghĩa đó, thể hiện lòng biết ơn và tôn sư trọng đạo.
Chính từ truyền thống ấy, người Việt dành riêng ngày mùng 3 Tết để thăm thầy, dâng chút quà đầu xuân và gửi lời chúc sức khỏe. Đây không chỉ là tập tục mà còn là lời nhắc nhở về đạo lý “tôn sư trọng đạo”, một trong những giá trị bền vững nhất của văn hóa Việt.
=> Xem chi tiết:
- 65+ lời chúc Tết thầy cô hay, ý nghĩa tri ân
- 30+ Quà Tết tặng thầy cô tri ân đầu năm mới
Câu nói “Mùng 1 Tết cha, mùng 2 Tết mẹ, mùng 3 Tết thầy” là một truyền thống quen thuộc, đồng thời là lời nhắc nhở về lòng hiếu kính, sự biết ơn và tinh thần “uống nước nhớ nguồn” của người Việt. Ngày nay câu nói này vẫn được lưu truyền và thể hiện một cách tích cực.
Cố vấn kiêm nhà biên tập sản xuất nội dung tại Muaquatet.vn. Với hơn 10 năm kinh nghiệm trong lĩnh vực sáng tạo nội dung, đặc biệt là các sản phẩm quà Tết, chị Hiền không chỉ mang đến sự tinh tế trong từng bài viết mà còn truyền tải giá trị văn hóa truyền thống và sự trân quý trong từng món quà.
