Phong tục ngày Tết cổ truyền của Việt Nam chính là những nét đẹp tinh hoa của dân tộc, thể hiện sự sâu sắc trong tâm linh, tính cộng đồng và lòng hiếu thảo của dân tộc. Điều này tạo nên bản sắc văn hóa độc đáo không thể nhầm lẫn với bất kỳ quốc gia nào khác. Từ những ngày cuối năm cũ đến những ngày đầu năm mới, các phong tục ngày Tết được thực hiện một cách trang trọng và chu đáo, mỗi nghi thức đều mang trong mình ý nghĩa thiêng liêng và mong ước tốt đẹp cho năm mới.
1. Các phong tục chuẩn bị trước Tết
Giai đoạn chuẩn bị trước Tết được xem là thời kỳ quan trọng nhất trong các phong tục tập quán ngày Tết, khi mọi gia đình đều tất bật với nhiều công việc để chuẩn bị đón năm mới một cách trọn vẹn và trang trọng nhất.
1.1. Lau dọn, trang trí nhà cửa sạch sẽ
Dọn dẹp nhà cửa là một trong những phong tục quan trọng và không thể thiếu trước Tết. Người Việt quan niệm rằng, nhà cửa sạch sẽ là cách để tiễn đi những điều cũ kỹ, xui xẻo trong năm qua, đồng thời tạo không gian đón tiếp tài lộc và may mắn trong năm mới. Ngoài việc quét dọn, nhiều gia đình còn sơn sửa, thay rèm, giặt giũ, treo câu đối đỏ, dán tranh Tết và trang trí hoa mai, hoa đào để mang đến sắc xuân rực rỡ cho ngôi nhà.
=> Đừng bỏ qua: Danh sách những thứ cần chuẩn bị trước Tết Âm Lịch đầy đủ
1.2. Cúng ông Công – ông Táo (23 tháng Chạp)
Lễ cúng ông Công – ông Táo vào ngày 23 tháng Chạp là một trong các phong tục ngày Tết Nguyên Đán có từ rất lâu đời, thể hiện lòng biết ơn của con người đối với những vị thần bảo hộ gia đình. Theo tín ngưỡng dân gian, ông Công – ông Táo là những vị thần được Ngọc Hoàng cử xuống trần gian để theo dõi và bảo vệ từng gia đình.
Theo truyền thuyết, ngày 23 tháng Chạp hàng năm ông Công – ông Táo sẽ cưỡi cá chép lên Thiên đình để bẩm báo với Ngọc Hoàng về mọi việc tốt xấu của gia chủ trong suốt một năm qua. Lễ cúng này thể hiện lòng biết ơn của gia đình đối với các vị thần đã cai quản bếp núc, mang lại sự ấm no, sung túc.
Mâm cúng ông Công – ông Táo thường bao gồm: cơm, chè, rượu, trà, bánh kẹo, trái cây và đặc biệt không thể thiếu cá chép sống (hoặc cá chép giấy) để làm phương tiện cho ông Táo về trời. Sau khi cúng, cá chép sống sẽ được phóng sinh ra sông, hồ.
=> Tham khảo thêm: 15 hoạt động ngày Tết đầy ý nghĩa, đậm bản sắc Việt
1.3. Gói bánh chưng, bánh tét cùng gia đình
Gói bánh chưng, bánh tét là hoạt động truyền thống, mang linh hồn của mâm cỗ ngày Tết. Bánh chưng và bánh tét đều mang ý nghĩa biểu tượng cho đất trời vuông tròn, thể hiện lòng biết ơn tổ tiên, đồng thời gửi gắm ước vọng về một năm mới ấm no, sung túc.
Quá trình gói bánh đòi hỏi sự tỉ mỉ, khéo léo và kinh nghiệm. Gạo tẻ được vo sạch, đậu xanh được luộc chín và giã nhuyễn, thịt lợn được ướp gia vị đậm đà. Tất cả được bọc trong lá dong tươi xanh, buộc chặt bằng lạt tre. Thời gian luộc bánh thường diễn ra trong suốt 10-12 tiếng, đòi hỏi người gác lửa phải thức suốt đêm để duy trì lửa ổn định.
Hoạt động gói bánh bên bếp lửa hồng, cùng nhau trò chuyện, ôn lại chuyện cũ và kể cho con cháu nghe về phong tục, truyền thuyết bánh chưng bánh dày, tạo nên những kỷ niệm ấm áp, không thể phai mờ. Phong tục gói bánh chưng, bánh tét thể hiện sự sum vầy, tình thân và sự tiếp nối của các thế hệ.
=> Xem ngay:
- Tết 2026 vào ngày nào? Xem lịch chi tiết và chuẩn bị đón xuân
- [Giải đáp] 2026 là năm con gì? Mệnh gì? Hợp tuổi nào?
- Còn bao nhiêu ngày nữa đến Tết 2026?
2. Những phong tục trong ngày Tết Nguyên Đán
Sau những ngày tháng chuẩn bị kỹ lưỡng, Tết Nguyên Đán chính thức gõ cửa, mở ra những khoảnh khắc thiêng liêng nhất trong năm. Từ ngày 30 tháng Chạp, nhiều nghi thức trang trọng được thực hiện.
2.1. Cúng tất niên và đón giao thừa
Cúng tất niên thường được tổ chức vào chiều 30 Tết như một nghi lễ khép lại năm cũ, bày tỏ lòng biết ơn với tổ tiên và thần linh. Bữa cơm tất niên không chỉ là dịp sum họp, đoàn viên mà còn thể hiện tinh thần tri ân sâu sắc. Khi thời khắc chuyển giao năm mới đến gần, các gia đình sẽ chuẩn bị lễ cúng giao thừa ngoài trời để tiễn các vị Hành khiển năm cũ và nghênh đón các vị thần cai quản năm mới.
=> Có thể bạn quan tâm:
- Cách trang trí bàn thờ ngày Tết phong thủy, đón xuân an lành
- Top 10 mẫu cắm hoa ngày Tết bàn thờ đẹp, ý nghĩa, đơn giản
2.2. Xông đất
Xông đất (hay còn gọi là đạp đất) diễn ra vào sáng mùng 1 Tết, là phong tục mở đầu năm mới, mang tính tâm linh rất cao. Theo quan niệm dân gian, người đầu tiên bước vào nhà trong năm mới sẽ ảnh hưởng đến vận mệnh, tài lộc cả năm của gia chủ. Do đó, người được chọn xông đất thường là những người có tuổi hợp với gia chủ, có tính cách tốt, cuộc sống hạnh phúc, thành đạt và đức hạnh.
2.3. Hái lộc, xông đất đầu năm
Hái lộc đầu năm thể hiện mong muốn thu hút tài lộc, may mắn cho năm mới. “Lộc” ở đây được hiểu là bao gồm sức khỏe, hạnh phúc, thành công trong công việc và cuộc sống.
Hái lộc thường được thực hiện vào sáng sớm mùng 1 Tết, khi không khí còn trong lành và tâm hồn con người đầy hy vọng về năm mới. Người ta thường đi hái những cành lá xanh tươi từ các loại cây được coi là may mắn như cây sung, cây đa, cây si. Cành lộc hái về thường được cắm ở nơi trang trọng hoặc để trên bàn thờ cho đến khi khô héo.
2.4. Thăm viếng mộ tổ tiên
Thăm viếng mộ tổ tiên trong những ngày Tết là biểu hiện cao đẹp nhất của đạo hiếu trong các phong tục tập quán ngày Tết, thể hiện lòng biết ơn và sự nhớ ơn của con cháu đối với những người đã khuất.
Hoạt động này thường được thực hiện vào mùng 2 hoặc mùng 3 Tết. Con cháu trong gia đình thường đi tảo mộ, dọn dẹp phần mộ tổ tiên và thắp nén nhang tưởng niệm. Đây cũng là dịp để các thành viên trong dòng họ gặp gỡ, chia sẻ và củng cố tình đoàn kết gia tộc.
2.5. Chơi hoa tươi – mai, đào, quất
Chơi hoa tươi trong dịp Tết, đặc biệt là hoa mai, đào, quất, là một trong những phong tục ngày Tết mang đậm bản sắc văn hóa ba miền. Phong tục thể hiện khát vọng về sự thịnh vượng, may mắn và vẻ đẹp của cuộc sống.
Hoa mai vàng rực rỡ là biểu tượng của miền Nam, tượng trưng cho sự thịnh vượng, giàu có và may mắn. Hoa đào là nét đặc trưng của miền Bắc, với sắc hồng dịu dàng tượng trưng cho sự bình an, hạnh phúc. Cây quất là loại cây cảnh được ưa chuộng ở cả ba miền, với những quả quất vàng óng tượng trưng cho sự sung túc, đủ đầy.
2.6. Bày mâm ngũ quả trên bàn thờ
Mâm ngũ quả là lễ vật không thể thiếu trong mỗi gia đình Việt dịp Tết. Tùy theo vùng miền, mâm ngũ quả sẽ có sự khác biệt nhưng đều mang ý nghĩa chung: cầu cho phúc – lộc – thọ – khang – ninh. Cách bày trí mâm quả khéo léo không chỉ thể hiện lòng thành kính với tổ tiên mà còn phản ánh tinh thần chu đáo, tinh tế của người Việt trong văn hóa lễ Tết.
=> Đừng bỏ qua: Tết Nguyên Đán là gì? Tìm hiểu nguồn gốc ý nghĩa của Tết Nguyên Đán
3. Phong tục chúc Tết và lì xì
Trong không khí rộn ràng của những ngày đầu xuân, phong tục chúc Tết và lì xì là một trong những nét văn hóa đẹp nhất, được mong chờ nhất, đặc biệt là trẻ nhỏ.
Chúc Tết là nghi thức mọi người dành cho nhau những lời chúc tốt đẹp nhất nhân dịp đầu năm mới. Con cháu chúc Tết ông bà, cha mẹ để bày tỏ lòng hiếu thảo, biết ơn và mong cầu sức khỏe, an lành. Người trẻ chúc người lớn, bạn bè chúc nhau, cấp dưới chúc cấp trên… Tất cả đều gói gọn trong những lời lẽ tốt đẹp, mong cầu một năm mới an khang, thịnh vượng, vạn sự như ý.
Lì xì là phần không thể thiếu trong phong tục chúc Tết, mang ý nghĩa tốt lành cho năm mới. Tiền lì xì thường được bỏ vào những chiếc bao lì xì màu đỏ, biểu tượng cho may mắn và thịnh vượng. Người lớn lì xì cho trẻ nhỏ, người già để thể hiện sự yêu thương và lời chúc sức khỏe, học hành tiến bộ, sống lâu trăm tuổi. Người trẻ cũng lì xì lại cho ông bà, cha mẹ như cách tri ân, gửi lời chúc phúc và báo hiếu đầu năm.
=> Tìm hiểu thêm về phong tục lì xì ngày Tết
=> Có thể bạn quan tâm:
- Tổng hợp các câu chúc Tết hay, ngắn gọn và ý nghĩa
- 100+ Câu chúc Tết 4 chữ độc đáo, ấn tượng
- Top các câu chúc Tết 3 chữ, 5 chữ, 6 chữ, 8 chữ hay
- 50+ bài thơ chúc Tết hay ý nghĩa cho từng đối tượng
- 30+ Bài vè chúc Tết hay, dễ đọc và ý nghĩa nhất dành cho bé
- 100+ Lời chúc năm mới cho người yêu hay
- 99+ Lời chúc Tết thầy cô hay, ngắn gọn
- Tổng hợp lời chúc Tết bạn bè hay, hài hước và độc đáo nhất
4. Văn hóa tặng quà Tết
Tặng quà Tết là một nét văn hóa đẹp, thể hiện sự tri ân, gắn kết trong các mối quan hệ gia đình, bạn bè, đồng nghiệp, đối tác. Mỗi món quà là lời chúc tốt đẹp được gửi gắm bằng tất cả sự chân thành.
Ngày nay, xu hướng quà Tết hiện đại hướng tới sự sang trọng, tinh tế và mang giá trị sử dụng cao. Những set hộp quà Tết cao cấp gồm rượu vang nhập khẩu, bánh mứt thượng hạng, trà, hạt dinh dưỡng… được thiết kế trong hộp gỗ hoặc hộp da sang trọng, vừa đẹp mắt vừa tiện dụng. Đây là lựa chọn hoàn hảo dành tặng đối tác, khách hàng hay người thân thay lời chúc cho một năm mới sung túc, đủ đầy.
=> Khám phá thêm các mẫu giỏ quà Tết đẹp tại Mua Quà Tết
5. Các phong tục sau Tết
Sau những ngày Tết chính, người Việt vẫn tiếp tục duy trì nhiều phong tục mang đậm giá trị tinh thần và bản sắc dân tộc trong suốt tháng Giêng.
5.1. Mang lộc từ những ngày đầu năm
Người Việt quan niệm rằng “đầu xuôi đuôi lọt”, vì vậy những gì mang lại may mắn trong những ngày đầu năm sẽ là dấu hiệu tốt lành cho cả năm. Sau Tết, nhiều gia đình vẫn giữ các vật phẩm được coi là “lộc đầu năm” như bao lì xì, cành lộc, hoặc những món quà nhỏ từ người thân, bạn bè. Đây là cách người Việt tin rằng sẽ giữ lại vượng khí, tài lộc và sự bình an cho gia đình suốt cả năm.
5.2. Các hoạt động văn hóa truyền thống trong tháng Giêng
Tháng Giêng âm lịch là thời điểm diễn ra nhiều lễ hội dân gian, tín ngưỡng mang đậm bản sắc Việt như: lễ hội chùa Hương (Hà Nội), lễ hội Yên Tử (Quảng Ninh), lễ hội đền Trần (Nam Định)… Đây là dịp để người dân cầu bình an, may mắn và tận hưởng không khí xuân trong không gian linh thiêng, đậm chất truyền thống. Ngoài ra, các hoạt động như múa lân, hát quan họ, hội vật, hội cờ người… cũng góp phần gìn giữ nét đẹp văn hóa truyền thống qua bao đời.
=> Có thể bạn quan tâm: Top 250+ Slogan Tết ấn tượng, bán hàng, quảng cáo thu hút
Phong tục ngày Tết của Việt Nam là hệ thống giá trị văn hóa sâu sắc, thể hiện triết lý sống, đạo đức và tâm linh của dân tộc qua hàng nghìn năm lịch sử. Các phong tục ngày Tết đều mang trong mình những ý nghĩa thiêng liêng và giáo dục quý báu. Vào dịp Tết, mỗi người Việt Nam dù ở bất kỳ đâu cũng có thể cảm nhận được sự gắn bó với quê hương, với truyền thống tổ tiên.
Cố vấn kiêm nhà biên tập sản xuất nội dung tại Muaquatet.vn. Với hơn 10 năm kinh nghiệm trong lĩnh vực sáng tạo nội dung, đặc biệt là các sản phẩm quà Tết, chị Hiền không chỉ mang đến sự tinh tế trong từng bài viết mà còn truyền tải giá trị văn hóa truyền thống và sự trân quý trong từng món quà.
